Kun je verslaafd zijn aan iets fijns als liefde? Ja, dat kan. Merel, Dionne en Ingrid hadden een extreem grote behoefte aan liefde en erkenning, die zich uitte in onenightstands en heftige verlatingsangst. Volgens de expert zit de crux ’m in ons aangeleerde zelfbeeld.
Lees ook: Op deze leeftijd heb je de beste seks van je leven
Merel
“Je probeert iets op te vullen wat je zelf niet hebt, namelijk liefde voor jezelf”
Merel (38): "Ik was verslaafd aan liefde en kwam daar achter nadat ik na acht jaar mijn relatie had verbroken. We hadden alles en toch was ik niet gelukkig. Ik voelde dat ik op zoek moest naar wie ik was en wat er nou zo miste in mijn leven. De eenzaamheid viel me bijzonder zwaar. Om dat nare angstige gevoel te onderdrukken, ging ik van de ene relatie naar de andere. Natuurlijk werden die relaties nooit wat ik ervan hoopte. Als je niet okay bent met jezelf en zelf niet echt beschikbaar bent voor die ander, is een ander dat ook niet voor jou, een boomerangeffect. Dat soort ‘niet beschikbare’ mannen trek je dan ook aan. Het hebben van die relaties was zeker verkeerd voor me, het werd een soort verslaving. Je probeert iets op te vullen wat je zelf niet denkt te hebben, namelijk liefde voor jezelf. Mijn lichaam gaf ook aan dat ik volledig op de verkeerde weg was. Tijdens een vierdaagse wandeltocht door Zweeds Lapland moest ik met een helikopter worden opgehaald, omdat ik simpelweg niet meer verder kon lopen. Ik was volledig over mijn eigen grens gegaan. Dat was het moment waarop ik ben gestart met lichaamsgerichte therapie, waarbij je naar je gevoel gaat en emoties toelaat die je al die tijd hebt willen vermijden. Ik ben behoorlijk diep gegaan, maar heb ook ervaren dat er een ‘bodem’ is aan het gevoel van eenzaamheid, en dat de angst groter is dan de werkelijke pijn. Ik weet nu ook waar mijn angsten vandaan komen. Als kind zijn er belangrijke perioden geweest waarin mijn ouders er emotioneel gezien niet voor mij hebben kunnen zijn. Ik heb daar alle begrip voor, maar het neemt niet weg dat het voor mij als klein meisje voelde alsof ik er alleen voorstond, iets dat voor een kind levensbedreigend voelt. Op een dag zei mijn therapeut dat ik er klaar voor was om met de therapie te stoppen. Daar schrok ik best wel van. Kon ik het echt alleen? Achteraf meen ik dat het goed was. Je kunt wel 20 jaar in therapie blijven, maar waar het echt om gaat is dat je leert bepaalde patronen te doorbreken. Alleen jij kan een punt achter die verslaving zetten en aan een nieuw hoofdstuk beginnen. In oktober 2018 heb ik mijn roman Vlinder gepubliceerd, waarin ik beschrijf hoe ik tijdens mijn reis naar binnen geconfronteerd werd met diepgewortelde gevoelens van angst en eenzaamheid en hoe ik mijn eigen vrijheid weer heb gevonden."
Dionne
“Hij zag mijn ‘bezit-drift’ eerst nog als teken dat ik heel veel van hem hield”
Dionne (28): "Als kind was ik al behoorlijk dwingend en bezitterig. Ik bepaalde voor anderen met wie ze speelden, wie er wel of niet vriendinnen van elkaar waren, en daar zat ik bovenop. Mijn beste vriendinnetje mocht bijvoorbeeld alleen met mij spelen. Anders werd ik woedend. In de puberteit werd dat alleen nog maar erger. Uiteindelijk hield ik geen vrienden meer over. Want ja, wie wil er nou met zo’n bazig type omgaan? Op dat moment kwam Arnoud in mijn leven, een hele lieve jongen die thuis de nodige problemen had. We kregen een relatie die voor twee zestienjarige meteen al erg serieus was. Eigenlijk waren we geen minuut zonder elkaar en hij trok al snel bij ons thuis in. Mijn ‘bezit-drift’ en alles, maar dan ook echt alles, samen met hem te willen doen, werd de eerste jaren door hem nog gezien als teken dat ik heel veel van hem hield en hij voelde zich daar veilig en geliefd bij. De werkelijke problemen ontstonden toen Arnoud op zijn twintigste een nieuwe baan kreeg met veel jonge collega’s die in hun vrije tijd ook activiteiten met elkaar ondernamen, zoals borrelen of karten. Het begon te wringen tussen ons. Hij wilde meer vrijheid, zijn vleugels uitslaan. Als tegenreactie probeerde ik nog meer grip houden, wat natuurlijk niet lukte en beklemmend voor hem voelde. Uiteindelijk is het vreselijk geklapt. Arnoud heeft zijn boeltje gepakt en is bij een vriend gaan wonen. Stormachtige jaren volgden. Ik kreeg een eigen huisje toegewezen en voelde me alleen. Ik begon in de avonduren en weekenden steeds meer alcohol te drinken om dat nare gevoel te verdoven. Er ging soms wel een fles wijn per avond doorheen. Het was voor mij bijzonder confronterend te zien dat het door mijn eigen toedoen nooit gelukt was om normale, gezonde relaties op te bouwen, waarbij je mensen vrijlaat in hun keuzes. Ik ben in therapie gegaan en heb daardoor ontzettend veel geleerd over mezelf en over mijn vreemdsoortige mechanismen. Ik kan niet zeggen dat ik er al 100% ben. Zodra een vriendschap of relatie met iemand ontstaat, begint die behoefte aan controle weer, en zoek ik de bevestiging van die ander. Dat zit ’m in kleine dingen: tien keer appen of heel vaak vragen: ‘Hoe vind je dat ik eruit zie?’ Als iemand niet meteen appt of anders reageert dan waarop ik had gehoopt, voel ik me snel afgewezen. Wat er aan mijn gedrag ten grondslag ligt, is mijn gebrek aan eigenwaarde. Ik hoop dat ik een manier vind om dat te vinden."
Ingrid
“Al die onenightstands met wildvreemde kerels wil ik niet meer”
Ingrid (32): "Ik had het allemaal: huisje, boompje, beestje. Totdat mijn inmiddels ex-man op een avond vertelde dat hij verliefd was geworden op een collega en met haar verder wilde. Mijn wereld stond op zijn kop. In plaats van ruimte te maken voor mijn verdriet of woede ging ik de schuld van onze breuk heel erg bij mezelf zoeken. Tijdens mijn zwangerschap was ik best wat kilootjes aangekomen, die er na de bevalling ook niet meer af waren gegaan. Was dat het? Was ik niet meer aantrekkelijk? Het is raar, maar ik moest die aantrekkelijkheid voor mezelf weer bewijzen. Ik begon extreem veel te sporten en at weinig om er maar weer goed uit te zien. In de weekenden dat onze dochter bij mijn ex was, ging ik in sexy outfits naar de kroeg om maar aandacht van mannen te krijgen. Ik nam ze mee naar huis, had de ene onenightstand na de andere en voelde me daarna zo leeg dat ik het gat moest opvullen met nog meer aandacht en nog meer oppervlakkige sex. Eigenlijk was het een bodemloze put waarin ik me bevond. Maar dat inzicht kwam pas later. Uiteindelijk werd ik doodmoe van mezelf, van het steeds op zoek moeten naar manieren om maar me maar een beetje okay te voelen. Op aanraden van een vriendin ben ik een maand geleden een week op retraite geweest. Daar werd elke morgen gemediteerd en gewandeld. Er werd ook alleen maar gezond gegeten. Geen werk, geen mannen, geen telefoon. Geen wijn. Geen chocola. Alle foefjes die ik had verzonnen om pijn te vermijden, waren hier niet aanwezig. Ik heb een week lang alleen maar gehuild, geschreeuwd zelfs! Door de breuk tussen mijn man en mij ben ik mijn identiteit verloren. Alsof ik zonder partner en gezinsleven ineens niet meer weet wie ik werkelijk ben en een ander nodig had om te voelen dat ik überhaupt nog wat voorstel. Het brein werkt pijnvermijdend, zoekt naar alternatieven, maar ik wil al die korte zogenaamde geluksmomentjes met wildvreemde kerels niet meer. Dat geeft namelijk ook pijn. Ik heb me voorgenomen voorlopig geen contact met mannen te hebben en heel goed voor mezelf te zorgen. Ik denk dat dat voor mij al een eerste stap voorwaarts is."
De expert
Jan Geurtz is meditatie-trainer en auteur van onder andere de bestseller Verslaafd aan liefde. Dit is zijn visie.
Ons zelfbeeld
"Eigenlijk zijn alle mensen afhankelijk van liefde en erkenning van anderen, van familie, vrienden en collega’s en vooral van een liefdespartner. Dat is volstrekt normaal en onderdeel van ons aangeleerde zelfbeeld, ons psychische systeem. Maar die behoeftigheid aan liefde kan soms ook extreme vormen gaan aannemen, waarin iemand zich volledig afhankelijk voelt van een liefdespartner en ernstige verlatingsangst voelt als de relatie uit elkaar dreigt te vallen. In dat geval spreek je van een liefdesverslaving, waarbij iemand bewust en onbewust op geraffineerde wijze alles er aan doet om telkens maar weer die bevestiging van buitenaf los te peuteren."
Zelfafwijzing
"We leren allemaal in onze jeugd dat ‘je goed voelen’ van buitenaf komt, door de bevestiging van andere mensen, want als je te lang alleen gelaten wordt, ga je jezelf steeds ellendiger voelen. Ook als volwassenen ervaren we te lang alleen zijn vaak als naar, beknellend en als een vorm van falen. Dat is onze fundamentele zelfafwijzing, de kern van ons aangeleerde zelfbeeld, het ego. Zelfafwijzing, daarover vertel ik veel in mijn boek, is dat diepe en eenzame gevoel van misluktheid, tekortschieten, jezelf zwak, stom of slecht voelen, er niet bij horen, jezelf nooit goed genoeg vinden. En als we ons van deze gevoelens niet bewust zijn, wordt het vaak vergezeld door destructief gedrag: te veel eten, alcohol of drugs gebruiken, keihard werken of oppervlakkige sex najagen. En dat levert dan steevast weer nieuwe ellende op, waar we weer van weg moeten lopen in nieuwe verslavingen of depressies. Boeddhisten noemen deze staat van zijn ‘Samsara’ wat letterlijk ‘ronddraaien’ betekent."
Ego-patronen
"Mensen die extreem afhankelijk zijn van hun liefdespartner, komen vaak in destructief vluchtgedrag terecht als de relatie stuk is gelopen. Maar ook als een partner bijvoorbeeld zegt liever een avondje met zijn vrienden op stap te gaan dan met jou samen op de bank te zitten, kun je al in deze diepe zelfafwijzing terechtkomen. En doorgaans gaan we dan meteen de partner de schuld geven van deze nare gevoelens. Die voelt zich dan weer afgewezen en geeft de ander de schuld van deze gevoelens. Omdat doorgaans beide partners niet doorhebben dat de ellende zich in hun eigen aangeleerde zelfbeeld bevindt, blijven ze elkaar erover afwijzen en loopt de relatie stuk. Door die nare zelfafwijzende gevoelens steeds te willen toedekken of ervan weg te willen lopen, houden we de illusie in stand dat we zonder de liefde van die ander niet gelukkig kunnen zijn."
Verlatingsangst
"Ik spreek veel stellen met dit soort ego-patronen. Bepaalde afhankelijke partners trekken elkaar ook aan. Hoe banger jouw partner is om verlaten te worden, hoe veiliger jij je voelt bij die partner. Het lijkt immers alsof die jou nooit in de steek zal laten! De verlatingsangst van de een vormt de geruststelling van de ander en vice versa. In dit soort relaties lijkt het een tijdje goed te gaan, totdat een van de twee net iets onafhankelijker wordt dan de ander. Dat kan zijn door therapie of training of door meer succes op het maatschappelijke vlak. Maar ook als de ene partner er een buitenechtelijke liefde bij krijgt en zijn afhankelijkheid dus kan verdelen over twee relaties, wordt het evenwicht ernstig verstoord. Dan volgt er vaak een relatiecrisis, omdat de ene partner geen zin meer heeft om die bodemloze put van de ander op te vullen, en al die zuigende appjes in de trant van ‘hou je nog wel van me?’ niet langer ervaart als een teken van liefde maar van zwakheid."
Bewustwording
"De ellende die ervaren wordt bij het stuklopen van een relatie heeft één belangrijk voordeel: er gaat een bewustwordende werking vanuit. Je krijgt op den duur dóór dat er iets niet werkt in je strategie om geluk na te jagen. Dat is het begin van een psychologische en spirituele ontwikkeling waarin je al die aangeleerde en pijnlijke ego-patronen kunt leren kennen en overstijgen. Dat betekent niet dat je je niet meer mag hechten aan een liefdespartner, zoals je sommige spirituele mensen soms hoort beweren. Dat vind ik bindingsangst met een spiritueel sausje. Waar het volgens mij om gaat is dat je je best aan iemand mag hechten en ook pijn mag hebben als je iemand kwijtraakt, maar dat je kunt leren zien dat dat niets zegt over jouw eigenwaarde. Je herkent dat je pijnlijke gedachten en gevoelens hébt, maar dat je die niet bént. Dat je ze kunt ze ervaren zonder zelfafwijzing dus. Als je op die manier in je relatie kunt staan en ook op die manier naar je eigen patronen kunt kijken, brengt dat lucht en vrijheid in een relatie. Het houdt de liefde in je relatie zo fris en levendig als in het begin."
Tekst: Natasja Bijl | Beeld: Nothing Hill