Amanda lijdt aan de ziekte van Hashimoto, waarbij de schildklier langzaam wordt afgebroken

Vrouwen hebben vijf keer zo vaak schildklierproblemen als mannen. Wetenschapsjournalist Jop de Vrieze zet de feiten op een rij.

Amanda van den Berge kreeg op haar vijftiende de diagnose ziekte van Hashimoto, de meest voorkomende auto-immuunziekte waarbij de schildklier langzaam wordt afgebroken.

Auto-ongeluk
“Waarschijnlijk is mijn ziekte begonnen toen ik op mijn dertiende een auto-ongeluk kreeg, waarbij ik een whiplash opliep. Het is bekend dat zoiets een auto-immuunreactie waarvoor je al aanleg hebt, kan triggeren. Pas op mijn vijftiende ging ik ermee naar de dokter. Ik was inmiddels al zeker 5, misschien wel 10 kilo aangekomen. Dat was vooral vocht: ik had een rond gezicht en dikke oogleden gekregen. Daarnaast was ik vaak erg moe en had ik last van stemmingsstoornissen. Dat had ik lang geweten aan de puberteit, aan het uitgaan en aan het feit dat ik net was gestopt met sporten. Maar achteraf bleek: de vermoeidheid die je krijgt door schildklierproblemen is niet te vergelijken met gewone vermoeidheid.

“Mijn moeder vertelde me dat mijn oma het ook had”

De dokter dacht gelukkig wel snel aan een schildklierstoornis. Op basis van een bloedtest bleek dat ik inderdaad de ziekte van Hashimoto had. Ik had nog maar de helft van de normale hoeveelheid schildklierhormoon. Mijn moeder vertelde me dat mijn oma het ook had. Ik kreeg direct schildklierhormoon voorgeschreven. Omdat de dosering van het medicijn nogal nauw luistert, duurde het lang voordat ik daar goed op was ‘ingesteld’. Ook moest ik na verloop van tijd weer meer schildklierhormoon krijgen, omdat mijn auto-immuunziekte doorging en de natuurlijke productie van het hormoon door mijn schildklier afnam. Dat is erg lastig, want je blijft steeds kwakkelen.

Schildklierhormonen
Inmiddels werkt mijn schildklier helemaal niet meer. Dat scheelt veel gesukkel, omdat ik nu op dezelfde dosering kan blijven. Dankzij de medicatie kan ik goed functioneren, maar op honderd procent kom ik niet. Ik heb gewoon een beperkte hoeveelheid schildklierhormoon per dag. Als ik een intensieve dag voor de boeg heb, kan ik iets meer medicatie nemen, maar je kunt niet alles plannen. Ik probeer een zo normaal en actief mogelijk leven te leiden en zet me ook in voor Schildklier Organisatie Nederland. Om de lat wat te verlagen heb ik voor mijn master Molecular and Cellular Life Sciences wat extra tijd genomen. Tijdens mijn stage deed ik schildklieronderzoek in het Erasmus MC. Het zou mooi zijn om hier een bijdrage te kunnen blijven leveren.”

Het zit in je hals en is allesbepalend voor je metabolisme: de schildklier. Bij veel vrouwen is-ie, vaak zonder dat ze het weten, de oorzaak van gewichtsproblemen en moeheid. Wetenschapsjournalist Jop de Vrieze zet de feiten op een rij.

Hoe werkt een schildklier?
De schildklier ligt vlak onder het strottenhoofd in de hals en speelt een belangrijke rol bij het afstellen van ons metabolisme – alle processen waardoor ons lichaam kan functioneren. De schildklier geeft schildklierhormonen af, die het metabolisme stimuleren. Hierdoor gaat bijvoorbeeld je hartslag omhoog, stijgt je lichaamstemperatuur en gaat je spijsverteringsstelsel harder werken. Schildklierhormonen stimuleren op jongere leeftijd ook de groei en ontwikkeling, vooral van hersenen en zenuwweefsel. De productie van het schildklierhormoon wordt aangestuurd vanuit de hypofyse, een kleine klier in de hersenen. Wanneer je schildklier te weinig hormoon maakt, stuurt de hypofyse een seintje naar de schildklier om meer schildklierhormoon te maken. Is er juist te veel schildklierhormoon aanwezig, dan registreert de hypofyse dat en neemt het signaal naar de schildklier af. Het werkt heel ingenieus: als een thermostaat die de verwarming regelt in je huis.

Wat kan er mis zijn?
Bij schildklierstoornissen werkt de schildklier te hard of te langzaam. Simpel gesteld zorgt een te hoge productie van schildklierhormonen voor een te snel metabolisme en een te lage productie voor een te traag metabolisme. Wie een te snel werkende schildklier heeft, zoals de ziekte van Graves, valt af, ondanks een toegenomen eetlust. Dat klinkt je misschien als goed nieuws in de oren, maar dat afvallen gaat gepaard met onder andere een gejaagd gevoel, hartkloppingen, trillende handen en angstklachten, vertelt professor Robin Peeters, internist-endocrinoloog gespecialiseerd in schildklieraandoeningen in het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam.

“Vrouwen hebben vijf keer zo vaak schildklierproblemen als mannen”

Een traag werkende schildklier leidt vaak tot gewichtstoename – deels als gevolg van vochtophoping – kouwelijkheid, vermoeidheid en obstipatie. De meest voorkomende ziekte waarbij de schildklier minder hormonen aanmaakt, is de ziekte van Hashimoto. Dat is een immuunreactie van het lichaam tegen de schildklier, waardoor die steeds minder goed werkt, tot-ie het uiteindelijk helemaal begeeft. Soms is een schildklierontsteking ook tijdelijk, zoals bij de ziekte van De Quervain. Na die ontsteking herstelt de schildklier soms, maar hij kan ook blijvend trager gaan werken. Ook kan het zijn dat niet de schildklier zelf hapert, maar dat het signaal van de hersenen naar de schildklier om schildklierhormonen aan te maken niet goed doorkomt.

Hoeveel mensen hebben last?
Hoewel schildklierziekten ook bij mannen voorkomen, is de overgrote meerderheid van de schildklierpatiënten vrouw: vijf op de zes. In totaal lijden naar schatting zo’n 700.000 mensen in Nederland aan een schildklierziekte. De frequentie van schildklieraandoeningen neemt toe met de leeftijd, maar ze komen ook zeer vaak voor bij vrouwen onder de veertig. Antistoffen tegen de schildklier komen voor bij 5 tot 15 procent van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd.

Wie lopen het meeste risico?
Wie schildklierproblemen of (andere) auto-immuunziekten in de familie heeft, heeft een verhoogde kans, legt Peeters uit. Ook wordt de kans verhoogd door bepaalde medicijnen en door hormoonachtige middelen die de schildklier kunnen remmen. Ten slotte zijn er ook bepaalde producten waar soms stiekem schildklierhormoon aan wordt toegevoegd, bijvoorbeeld fat burners.

Waarom worden schildklierziekten vaak pas laat gediagnosticeerd?
Omdat de klachten zo algemeen zijn en niet meteen ernstig, gaan weinig vrouwen er direct mee naar de dokter. Ze lopen er lang mee door en kloppen pas bij de arts aan als de klachten al behoorlijk ernstig geworden zijn. Vroeger waren huisartsen er ook onbekend mee, wat de diagnose verder vertraagde, maar dat is inmiddels veranderd. Per jaar worden er meer dan twee miljoen schildklierhormoonbepalingen gedaan in Nederland. Een groot deel daarvan is voor bestaande patiënten, maar ook voor onderzoek worden vele tienduizenden testen aangevraagd.

Wat is de behandeling?
De behandeling lijkt simpel: wie te weinig aanmaakt, krijgt extra schildklierhormoon toegediend en wie te veel aanmaakt krijgt een stof toegediend die de aanmaak remt. Maar zo eenvoudig als dat klinkt, zo ingewikkeld kan het in de praktijk zijn. Omdat de schildklier onderdeel uitmaakt van een ingenieus systeem, is het probleem niet simpel op te lossen door wat extra hormoon toe te dienen of het juist te remmen. Dat is alsof je extra warm water in een cv giet waarvan de thermostaat te laag staat. Bovendien heeft iedereen een eigen optimale waarde: een bloedwaarde die voor de een perfect is, maakt de ander nog steeds gejaagd of juist moe. Ook dat is dus een kwestie van instellen.

Peeters vertelt dat de artsen in Nederland er meestal voor kiezen om de schildklier, als deze te hard werkt, eerst helemaal plat te leggen met een remmer, om vervolgens het hormoon toe te dienen tot op het gewenste niveau. Zo is er geen geschommel en heb je de meest stabiele situatie. Nadeel is wel dat patiënten dan twee medicijnen moeten nemen in plaats van één.

Kunnen voeding en leefstijl helpen?
Er zijn mensen die proberen met voeding hun medicijnen overbodig te maken. Dat is wat Robin Peeters betreft erg onverstandig: “Er is geen enkel bewijs dat voeding de schildklier weer goed kan laten werken. Bijna niemand houdt zo’n poging dan ook lang vol, simpelweg omdat je te veel last krijgt van je ziekte. Bovendien heeft de medicatie, mits goed ingesteld, ook geen bijwerkingen. Het schildklierhormoon dat wij toedienen is gewoon een stof die het lichaam normaal gesproken zelf aanmaakt. Gezonde voeding kan voor niemand kwaad, maar je bestaande schildklierproblemen zul je er niet mee verminderen.”

Lees ook: Off the record: “Ik was proefkonijn voor een aids-onderzoek”

Tekst: Jop de Vrieze l Beeld: iStock

 

 

Laatste nieuws