Glitters in make-up zijn feestelijk en fun, maar niet geheel onschuldig. Ze kunnen vervuilende microplastics bevatten, maar gelukkig schakelen steeds meer merken over op groenere alternatieven. Want verantwoord schitteren is nóg mooier.
Plasticafval
Wat is het probleem van glitters in make-up? In het grotere plaatje is dat het fenomeen dat bekendstaat als ‘plasticsoep’: plasticafval – groot of minuscuul – dat terechtkomt in de oceaan. Hoe dan? Los van verpakkingsmateriaal dat bijdraagt aan de plasticsoep, bevatten cosmetica zelf ook kleine stukjes plastic. Het gaat dan vaak om de kunststof polyethyleentereftalaat – da’s een hele mond vol, maar in de volksmond is het bekend onder de afkorting PET. Deze deeltjes zijn te klein om met het blote oog te kunnen waarnemen, en komen bij het afspoelen van je make-up terecht in het water. Doordat de plastic deeltjes zo klein zijn, glippen ze door de filters van waterzuiveringsinstallaties heen, en na een lange weg komen ze zo terecht in de oceaan. Daar worden ze opgegeten door vissen en andere zeedieren, en uiteindelijk belanden ze weer op je bord. Voilà, daar is je plasticsoep!
Een rapport uit 2016 van onderzoeksbureau Eunomia wees uit dat 0,3 procent van de totale hoeveelheid plastic in zeeën en oceanen afkomstig is uit cosmetica. Dat percentage lijkt niet zo groot, maar het gaat om ongeveer 35.000 ton aan plasticafval – en dat klinkt ineens wél weer als een hele hoop. Reden genoeg om te zorgen dat alle vormen van plastic uit cosmetica verdwijnen. Een klein sprongetje terug in de tijd: in 2012 startte de Nederlandse Plastic Soup Foundation hun campagne ‘Beat the Microbead’. Microbeads zijn kleine plasticdeeltjes die worden toegevoegd aan cosmetica met als functie om te scrubben of exfoliëren. Die campagne had succes: Nederland was in 2016 het eerste land ter wereld dat aankondigde om microbeads te verbieden in cosmetica. In plaats van die kleine plasticdeeltjes gebruiken merken nu natuurlijke scrubdeeltjes, bijvoorbeeld van vruchtenpitten of een maalsel van bamboe.
Met deze stappen prep jij je huid voor de feestdagen
Glittersoep
Was het probleem daarmee opgelost? Niet helemaal. Want naast microbeads heb je ook nog andere soorten plastic die je kunt tegenkomen in cosmetica: de zogenaamde microplastics. Soms hebben deze een essentiële functie in de formule van een product. Een kleine greep uit de toepassing ervan. In mascara kunnen ze ervoor zorgen dat de textuur niet van je wimpers valt, in zonnebrand zorgen ze ervoor dat het product water-resistent is en ze maken een deodorant effectiever. Ook kunnen ze bijvoorbeeld een shampoo een bepaalde dikte geven, zodat-ie niet direct van je handen glijdt onder de douche, en microplastics zijn vaak de reden dat je lipstick goed hecht aan je lippen.
Uit deze zelfde bestanddelen bestaan ook de glitters in make-up. En dan hebben we ’t niet alleen over een glinsterende oogschaduw of een lipstick met metallic effect. Ook producten die een subtiel glansje geven, of producten die je in eerste instantie niet eens iets ziet glimmen – denk aan foundations of primers – kunnen glitterdeeltjes bevatten. De microplastics die erin zitten zijn zo klein dat je ze met het blote oog niet kunt zien. Ze zijn meestal gemaakt van heel dunne vellen plasticfolie, die in minuscule stukjes worden opgedeeld. Voor deze deeltjes geldt, net als voor microbeads, dat ze nauwelijks afbreekbaar of recyclebaar zijn, en dus terecht kunnen komen in de zee. Willen we niet!
Dat kan anders
Waar microbeads relatief makkelijk te vervangen waren door andere, natuurlijke, deeltjes met dezelfde functie, ligt dat voor microplastics iets ingewikkelder. Soms valt of staat een hele productformule met een bepaald ingrediënt, en verandert de textuur significant bij het weglaten of vervangen ervan. Toch vervelend als je mascara niet blijft plakken aan je wimpers, of als je shampoo zo vloeibaar is dat je ’m niet eens fatsoenlijk kunt aanbrengen op je hoofd. Voor een alternatief zonder microplastics zou zo’n product dus helemaal opnieuw geformuleerd moeten worden.
Het goeie nieuws is dat steeds meer merken dat doen, en dat alle nieuwe formules in ieder geval zónder microplastics worden geformuleerd. Voor glitters bestaat een aantal milieuvriendelijke alternatieven die steeds meer gebruikt worden. Zo is er mica, een heel fijn gemalen poeder gemaakt van gesteente dat wordt gedolven in onder andere India en China, dat zorgt voor een glinsterend effect. Dit stofje wordt ook gebruikt in lak voor auto’s en bepaalde soorten verf. Formule-technisch is het een goeie vervanger van plasticglitter in cosmetica, maar bij natuurlijke mica komt een ander probleem om de hoek kijken. Het winnen ervan in India en China gaat helaas vaak gepaard met kinderarbeid, daarom is natuurlijke mica vanuit ethisch perspectief niet zo’n beste optie. Al zijn er ook locaties waar mica wordt gewonnen die regelmatig gecontroleerd worden, en waar het winnen van de stof wél verantwoord gebeurt. Mica bestaat ook in synthetische vorm, die is net als de natuurlijke mica helemaal plasticvrij en ook qua effect exact hetzelfde. Vanwege het risico op kinderarbeid bij het winnen van natuurlijke mica maken veel merken gebruik van de synthetische variant. Een ander voordeel van laboratorium-mica is dat de randjes van de deeltjes minder scherp zouden zijn, wat synthetische mica heel geschikt maakt om te gebruiken in bijvoorbeeld oogmake-up.
Nog een alternatief voor glitter gemaakt van microplastics, is glitter gemaakt van plantaardige cellulose. Cellulose is het hoofdbestanddeel waaruit de celwanden van planten en bomen bestaan. Het wordt gebruikt voor het maken van papier, maar er kunnen dus ook glitters van gemaakt worden. Cellulose-glitters zijn volledig afbreekbaar en dus milieuvriendelijk. Yves Saint Laurent ontwikkelde bijvoorbeeld al een lipstick met glitterdeeltjes gemaakt van de cellulose uit de eucalyptusplant. En dan bestaat er ook nog een eetbare glittersoort, die bijvoorbeeld gebruikt wordt in de lipsticks van modehuis Gucci.
Stapje voor stapje
Op Europees niveau wordt al een tijdje gewerkt aan een wet die microplastics in cosmetica verbiedt, maar daarbij gaan ze natuurlijk niet over één nacht ijs. Gelukkig bestaan er ook al andere initiatieven die beautymerken een zetje de goede kant op geven. Een voorbeeld: de Bijenkorf stelde als doel per 1 januari 2021 te stoppen met de verkoop van microplastics in cosmetica. Dat streven maakt onderdeel uit van de bredere ambitie om in 2025 een assortiment te hebben dat alleen nog maar bestaat uit duurzamere merken. Na gesprekken met alle beautymerken was de conclusie eigenlijk heel positief; het gros van de merken is zelf al heel bewust bezig met het bannen van microplastics, als onderdeel van het verduurzamen van het aanbod. Bij sommige merken vind je al helemaal geen plastic meer in de producten, bij andere merken gaat het nog om een handjevol producten, of soms om één verdwaalde glittermascara. Wat de Bijenkorf nog heeft liggen aan cosmetica mét plastics, wordt teruggestuurd naar de merken of langzaam uitgefaseerd en niet meer bijbesteld. Vanaf 1 januari aanstaande zit je dus bij de Bijenkorf goed als je plasticvrije cosmetica wilt shoppen.
Bij twijfel of een product een bepaald ingrediënt bevat, is het meestal aan te raden om de ingrediëntenlijst er goed op na te lezen. Al kan dat voor plastic soms best lastig zijn, omdat er nogal veel verschillende scheikundige benamingen zijn waar je op moet letten. Als je twijfelt, kun je het beste zelf even contact opnemen met het betreffende merk, en vragen naar de strategie op het gebied van duurzaamheid en microplastics. Zo gaan we stapje voor stapje naar een plasticvrije beautywereld met mooie én verantwoorde glitters.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk in het decembernummer 2020 van Marie Claire.
Bron: Marjolein Vermeij | Beeld: BSR
