Dilan Yurdakul: 'Ik was de eerste vrouw in de familie die op zichzelf ging wonen zonder te trouwen'

Je gaat in oktober het theater in met Alter. Wat kunnen we verwachten?

"Alter is een solovoorstelling, waarin ik mijn familieverhaal verbind met mijn eigen verleden, heden en toekomst. Het ligt in het verlengde van mijn boek Maskerziel en de voorstelling Door de schaduw heen. Dit keer wil ik kijken welke patronen en wonden mijn familieleden hebben. Ik kruip in hun huid en kijk hoe zij het leven hebben beleefd. Zoals mijn moeder, die op haar twintigste met mijn vader ging samenwonen omdat ze dacht: dan ben ik vrij. Vervolgens werd ze een ‘gevangen moeder’ omdat ze mij kreeg. Of mijn vader die zich altijd verlaten heeft gevoeld, omdat zijn ouders naar Nederland vertrokken toen hij vijf was en hem in Turkije achterlieten. Ik vertel hun verhalen en kijk welke sporen migratie tot op de dag van vandaag nalaat."

Wat zijn die sporen in jouw eigen leven?

"Ik heb nog steeds een soort afwezige vader. Hij trekt dat patroon door, omdat hij nooit heeft gezien hoe hij er wél voor zijn gezin moet zijn. Voor hem betekent ‘er zijn’ dat hij ons financieel ondersteunt. Maar ook de depressie van mijn opa heeft nog steeds impact. Hij heeft dat niet alleen doorgegeven aan mijn moeder en tante, maar ook aan mij. Ik geloof dat het niet alleen maar met een chemische onbalans te maken heeft, maar ook met je binnen- en buitenwereld die niet op elkaar aansluiten. Mensen met een migratieachtergrond hebben daar meer last van, omdat ze vaak tussen twee werelden leven."

Jij groeide wel op in een moderne Turkse familie, toch?

"Klopt, en toch heb ik alsnog die naweeën gehad en ook die twee culturen gevoeld waar ik tussen leefde. Het was niet zo extreem, in de zin dat ik bijvoorbeeld een hoofddoek moest dragen, maar ik merkte wel dat ik niet helemaal kon zijn wie ik wilde zijn. Ik kon de liefde niet vrij ontdekken, mocht niet eens een vriendje hebben. En het was ook niet zo vanzelfsprekend dat ik uit huis ging. Ik was de eerste vrouw in de familie die op zichzelf ging wonen zonder te trouwen. Voor mijn moeder was dat best confronterend, want zij heeft dat ook altijd gewild, maar ze zat nog heel erg vast in de oude normen en waarden. Dat botste destijds tussen ons."

Je gaat ook dieper in op de vraag of je zelf moeder wilt worden...

"Ik probeer me los te maken van de generaties voor me en kijk heel erg naar wat ík wil. Daarbij stel ik mezelf de vraag of ik überhaupt kinderen wil maken? Bij mij is dat echt een bewuste vraag, terwijl het mijn moeder en oma’s meer is overkomen. Dat soort veranderingen vinden nu plaats, in die derde generatie. Dat vind ik een heel interessant perspectief, want er zijn nog weinig verhalen over. Ik wil het niet alleen vanuit een slachtofferrol of vanuit boosheid bekijken, dat zijn de verhalen die je nu vaak terugziet. Ik wil juist ook met mededogen kunnen terugkijken naar wat zij voor ons betekend hebben"

Is deze voorstelling ook een stukje therapie voor jou?

"Het werkt zeker therapeutisch, maar zonder de twaalf jaar therapie die ik hiervoor al had gedaan, had ik dit nooit kunnen schrijven – dan was het veel te dichtbij gekomen. Ik merkte dat ik er echt voor mijn familie kon zijn toen mijn opa drie jaar geleden overleed, omdat ik al zoveel had opgeruimd. Ik had geen schuldgevoel, schaamte en woede meer. Terwijl ik andere familieleden wel vast zag zitten – ieder in een ander soort pijn – waardoor ze niet puur konden rouwen. Doordat ik al zolang met dit persoonlijke proces bezig ben en mijn moeder continu een spiegel heb voorgehouden, merk ik dat zij ook een ontwikkeling heeft doorgemaakt. We hebben samen ook veel gesprekken gevoerd. Mijn vader vindt dat lastiger, die loopt niet graag te koop met dingen en is meer van het perfecte plaatje."

Heb jij momenten dat jij je meer Turks of Nederlands voelt?

Ik voel me echt Nederlander, hoewel dat nooit honderd procent is. Ik zit nooit midden in die Nederlandse cultuur en ook nooit midden in de Turkse cultuur, ik blijf altijd een buitenstaander. Dat omarm ik ook, want daardoor kun je beter kijken naar de wereld en er als kunstenaar mooie dingen over schrijven en maken. Lange tijd wilde ik niks met het Turks-zijn te maken hebben, juist omdat ik overal buiten viel. Dus ik had nooit gedacht dat ik over afkomst zou gaan schrijven. Ik vraag me ook wel af of we echt beter zijn geworden van die reis van oost naar west. Financieel gezien wel, maar spiritueel gezien weet ik het zo net nog niet."

Vind je het belangrijk om zelf dingen te maken?

"Ja, heel erg! Ik heb zeven jaar als een pop voor tv en andere dingen gewerkt, maar merkte toen al dat die maker echt in me zat. Ik wil verhalen vertellen vanuit mijn eigen perspectief en vind het ingewikkeld om op de set te staan met iemand die daar anders naar kijkt. Vaak heb ik een te sterke visie, puur uitvoerder zijn is dus niet mijn ding. Sinds vijf jaar heb ik me echt gestort op het zelf creëren. In het theater heb ik inmiddels wel een beetje mijn voetsporen verdiend. Nu wil ik ook de filmwereld proberen, maar het is een lange weg. Ik vind veel wat er in Nederland gemaakt wordt vrij armoedig, dat hoop ik de komende jaren te veranderen."

Waarom koos je er toch voor om in de film De jacht op Meral Ö te gaan spelen?

Dit is een hoofdrol in zo’n goed geschreven en urgent verhaal over het toeslagenschandaal, en hier kon ik echt mijn ei in kwijt. Ik speel Meral, een Turkse vrouw die de dupe wordt van de toeslagenaffaire. Wanneer de Belastingdienst onterecht een terugbetaling van 34.000 euro aan kinderopvangtoeslag van haar eist, belandt ze in een trechter van Kafkaiaanse situaties, waarbij steeds minder mensen haar geloven. Het verhaal is gebaseerd op wat mensen echt is overkomen, en je ziet hoe ze als een leeuwin voor haar kinderen vecht."