Cawo onderging genitale verminking toen ze tien jaar oud was: 'Ik was in shock'

Het is een bijna surrealistisch gezicht, de enorme verzameling van kleurige hutjes midden in een kurkdroge vlakte in het noorden van Somalië. Ze zijn gemaakt van doeken, golfplaten en andere spullen die ook maar enigszins dienst kunnen doen als bouwmateriaal. Op wat kale doornstruiken na groeit hier helemaal niks. Toch zijn duizenden mensen hier neergestreken, op de vlucht voor geweld, overstromingen en extreme droogte.

In heel Somalië zijn er zo'n 2.400 van dit soort kampen, waar naar schatting bijna drie miljoen mensen verblijven. Onder deze moeilijke omstandigheden proberen mensen zo goed en zo kwaad als het gaat te overleven.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

"De beelden komen steeds terug"

Praten over meisjesrechten en het beschermen van meisjes tegen besnijdenis is wel het laatste waar veel mensen aan denken in zo’n situatie. Toch is dat precies wat meisjesrechtenorganisatie Plan International doet in Somalische vluchtelingenkampen. Want in een land waar 98 procent van de vrouwen tussen de 15 en 49 jaar is besneden, is nog heel veel werk te doen.

Bijna alle vrouwen en meisjes weten hoe het is om genitale verminking te moeten ondergaan. De 17-jarige Hani* is een van hen. Zij werd op achtjarige leeftijd besneden en herinnert zich nog elk detail van die vreselijke dag. "Er werden op dezelfde dag nog meer meisjes besneden. Ik hoorde ze van een afstand al schreeuwen en huilen. Ik was bang en rende weg, maar er was geen ontkomen aan." Het was een traumatische ervaring: "Ik wil de herinnering aan die dag het liefst uitwissen, maar de beelden komen steeds weer terug."

Iets verderop in het vluchtelingenkamp woont de 23-jarige Cawo. Ook zij kan zich nog precies herinneren hoe het ging. Nog maar tien jaar oud was ze toen ze genitale verminking moest ondergaan. "Toen ik die vrouw met haar messen zag, was ik in shock. Ik ben er nooit van hersteld. Het leed dat is veroorzaakt door mijn besnijdenis zal me altijd blijven achtervolgen." Cawo onderging de meest heftige vorm van besnijdenis, waarbij de schaamlippen en een deel van de clitoris verwijderd worden en de vagina wordt dichtgenaaid. "Toen ik een paar jaar later voor het eerst ongesteld werd, deed dat enorm veel pijn. Ook kreeg ik allerlei infecties."

Cawo trouwde op haar negentiende, maar haar huwelijksnacht was een hel. Haar vagina moest weer opengeknipt worden. "Die nacht had iets moois moeten zijn, maar ik voelde alleen verdriet. Ik voelde pijn in mijn hart en in mijn lijf."

'Mijn huwelijksnacht had iets moois moeten zijn, maar ik voelde alleen pijn en verdriet'

Seksuele onderdrukking

De redenen waarom meisjes besneden worden lopen uiteen, legt Sadia Allin van Plan International in Somalië uit. "Sommige mensen zien het als symbool voor de overgang naar volwassenheid, anderen als een middel om de seksualiteit, en daarmee meisjes en vrouwen zelf, te onderdrukken. Veel families geloven dat een besnijdenis de kans op een succesvol huwelijk vergroot of dat hun geloof het voorschrijft."

Welke gedachte er ook achter zit, duidelijk is dat deze extreme vorm van geweld stevig verankerd is in de Somalische samenleving. Bewustwording creëren over de gevolgen is daarom een van de belangrijkste methodes om meisjesbesnijdenis aan te pakken.

Plan International werkt op lokaal, regionaal en landelijk niveau met overheden om meisjesbesnijdenis te stoppen en de handhaving te verbeteren. Maar verandering moet ook van binnenuit komen, vertelt Sadia. "We trainen meiden én jongens om ‘agents of change’ te worden, zodat ze zelf die verandering teweeg kunnen brengen in hun gemeenschap." Daarnaast werkt de organisatie aan de juiste medische en psychologische zorg voor meisjes die genitale verminking hebben moeten ondergaan. Bewustwording creëren gebeurt onder andere met workshops. Lokale hulpverleners vertellen tijdens deze bijeenkomsten bijvoorbeeld over de ernstige, levenslange gevolgen voor meisjes. Het is belangrijk dat de hele gemeenschap wordt betrokken bij de strijd tegen meisjesbesnijdenis. Daarom werkt Plan International ook samen met religieuze leiders, zoals Siciid Muse Geele, die een belangrijke positie hebben binnen de gemeenschap. "Meisjesbesnijdenis heeft helemaal niets met religie te maken", zegt Siciid. Hij ziet dat opvattingen dankzij voorlichting verschuiven, maar ook dat er nog een hoop werk te doen is: "Er zijn nu twee groepen in onze gemeenschap. Bij de ene groep is de boodschap over de gevaren voor meisjes en vrouwen doorgedrongen, bij de andere nog niet." Daarom zet hij zich als leider in om ook die tweede groep te overtuigen. "De gezondheid en toekomst van meisjes staat op het spel, deze praktijken moeten echt stoppen."

Dit moet stoppen

Ook meisjes en moeders laten steeds duidelijker van zich horen. De 48-jarige Saafi is moeder van vier dochters, van wie de twee oudsten werden besneden. Ze was zich destijds niet bewust van de gevaren. "Nu ik begrijp dat er veel complicaties kunnen optreden, zal ik nooit meer toestaan dat mijn jongste dochters dit moeten ondergaan", zegt ze. Maar Saafi ziet ook dat het besnijden van meisjes een generatieding is. Ze praat veel met de oudere vrouwen in het vluchtelingenkamp en vraagt hen dan om op te houden met het aanmoedigen van besnijdenissen. "Dan beloven ze me dat ze zullen stoppen, maar in de praktijk doen ze het niet. Daarom is het ook aan de jonge generatie om op te staan en de opvattingen voorgoed te veranderen. Zij weten met hun hoofd én hart dat meisjesbesnijdenis slecht is." Met haar kennis wil Saafi vooral ook andere moeders bereiken: "Tegen hen zeg ik: stop hiermee, het veroorzaakt alleen maar blijvende schade. Stop met het verminken van meisjes."

Pijn en levensgevaar

Het leven van Cawo is een hel sinds haar besnijdenis. Na haar huwelijksnacht wordt ze zwanger, maar de bevalling gaat niet goed. "Ik moest op meerdere plekken opengesneden worden en na de bevalling meer dan een maand op bed liggen omdat ik verlamd was. Een kind ter wereld brengen is sowieso al een pijnlijke ervaring, maar door mijn besnijdenis was de pijn twee keer zo erg. Ik ben nog steeds niet helemaal hersteld." Ondanks alles wat Cawo heeft meegemaakt, vindt ze de kracht om zich uit te spreken voor het afschaffen van besnijdenissen in haar gemeenschap. "De volgende generatie moet niet lijden zoals wij hebben geleden. Doe onze jonge meisjes die pijn niet aan."

Hani heeft nog geen kinderen, maar ze weet één ding zeker: een besnijdenis zal ze haar dochters nooit aandoen. Door de workshops van Plan International werd ze zich er nog meer bewust van dat het besnijden van meisjes levensgevaarlijk is. Toen haar jongere zusjes aan de beurt waren, heeft Hani haar moeder gesmeekt om ervan af te zien. Eerst wilde ze niet luisteren, maar uiteindelijk gaf ze toe. Mijn zusjes hoeven daardoor gelukkig nooit mee te maken wat ik heb doorstaan." •

Wil jij ook iets doen om meisjesbesnijdenis te stoppen? Kijk op planinternational.nl.

*Om de identiteit van dit meisje te beschermen is haar naam veranderd.