Van verlichting naar prestatie: wat is er gebeurd met yoga?

De paradox van moderne yoga

Yoga is in Europa en de VS uitgegroeid tot een miljoenenindustrie. Het is ontspanning, lichaamscultuur en therapie in één. Maar volgens de Franse yogadocent en auteur Zineb Fahsi is die populariteit niet zonder prijs. In haar boek Le Yoga, nouvel esprit du capitalisme analyseert ze hoe een eeuwenoude spirituele praktijk is verstrengeld geraakt met de waarden van de moderne economie: productiviteit, zelfoptimalisatie en veerkracht.

Wat ooit een pad was naar bevrijding van het ego, is volgens haar steeds vaker een middel geworden om datzelfde ego te perfectioneren.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Van ascese naar zelfoptimalisatie

Oorspronkelijk draaide yoga om innerlijke discipline en loslaten van verlangens. In klassieke Indiase teksten zoals de Yoga Sūtra en de Bhagavad-Gītā stond niet het lichaam centraal, maar de geest. In de twintigste eeuw verschoof de focus, toen yoga in Amerika en later in Europa samensmolt met de cultuur van zelfverbetering en positief denken.

Die westerse vertaling van yoga paste perfect bij het nieuwe ideaal van de zelfstandige, veerkrachtige mens – iemand die zijn balans niet zoekt in maatschappelijke verandering, maar in persoonlijke aanpassing.

De valkuil van de wellness-cultuur

Volgens Fahsi weerspiegelt deze evolutie een breder maatschappelijk patroon: de overtuiging dat geluk en succes vooral een individuele verantwoordelijkheid zijn. Yogalessen en mindfulness-apps leren ons stress te managen, maar zelden om de structuren te bevragen die die stress veroorzaken.

Dat maakt yoga, hoe heilzaam ook, tot een subtiel verlengstuk van een cultuur waarin presteren en presteren-herstellen de norm zijn. De mat wordt zo niet alleen een plek van ontspanning, maar ook van zelfdiscipline.

Terug naar verbinding

Toch is Fahsi’s boodschap niet pessimistisch. Ze pleit niet voor het afzweren van yoga, maar voor een bewustere beoefening – eentje die het lichaam en de wereld opnieuw met elkaar verbindt. Yoga kan volgens haar een ruimte zijn voor reflectie, solidariteit en zelfs mild verzet tegen een tempo dat te hoog ligt.

Het vraagt alleen een andere houding: niet 'Hoe word ik beter?', maar 'Hoe leef ik bewuster?'

Meer dan een trend

Voor moderne beoefenaars betekent dat misschien: minder streven, meer voelen. De ademhaling volgen zonder doel, de houding aannemen zonder perfectie. Yoga kan zo opnieuw worden wat het ooit was: een oefening in aandacht, niet in aanpassing.