Wanneer is hét moment om een kind te krijgen? Niet te laat, horen we steeds, want het verhoogt je risico op complicaties. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Jop de Vrieze zet feiten en fabels op een rij.
Traject
“Met het lood in de schoenen meldde Zvezdana Vukojevic zich in 2012 bij de vruchtbaarheidskliniek van het AMC in Amsterdam. Daar zat de journaliste dan, in haar eentje, bij de voorlichting, tussen de stellen die ‘gewoon’ in een ivf-traject zaten. Ze was 33, een jaar vrijgezel na een lange relatie, met weinig zicht op nieuwe vastigheid, en het voornemen om haar eicellen te laten invriezen. Tijdens een van de gesprekken die volgden kreeg ze nog de vraag of ze geen spermadonor overwoog. Nee, was haar antwoord. Ze had er nog het vertrouwen in dat ‘hij’ zou verschijnen, maar niet op korte termijn. Daar wilde ze op wachten. De afgelopen decennia zijn (met name hoogopgeleide) Nederlanders het krijgen van kinderen steeds verder gaan uitstellen. Sinds een paar jaar is de leeftijd van de moeder bij de geboorte van haar eerste kind gestabiliseerd op 29,4 jaar, 12 procent van de vrouwen wordt voor het eerst zwanger na haar 35 en ook het aantal vrouwen dat voor het eerst bevalt boven de 40 jaar stijgt alsmaar verder.
Die verlate nestdrang wordt vaak geweten aan carrièredrive, maar er liggen meerdere redenen aan ten grondslag. In hun twintiger jaren willen vrouwen (en mannen) hun opleiding afmaken, veel werken en genieten van hun vrijheid. Maar na hun dertigste worden veel vrouwen met iets anders geconfronteerd: de geschikte partner ontbreekt. Ineens begint dan de tijd te dringen. Met de jaren neemt namelijk de kwaliteit van de eicellen af. Hierdoor stijgt de kans op chromosomale afwijkingen, waarvan het syndroom van Down de bekendste is, naast het Edwardssyndroom en het Patausyndroom, die vrijwel altijd voor of vlak na de geboorte tot het overlijden van het kind leiden. Als het überhaupt al tot een bevruchting komt. De maandelijkse kans op een natuurlijke zwangerschap wanneer je minstens één keer seks hebt tijdens de vruchtbare periode is bij vrouwen tot dertig jaar nog 1 op 4, bij vrouwen vanaf 35 jaar is die al gedaald naar 1 op 8 en boven de veertig is dat grofweg 1 op 25.”
Eitje van een ander
“De koppels of alleenstaande wensmoeders die in het AMC belanden hebben vaak al langere tijd geprobeerd zwanger te worden. Veelal hebben ze hun hoop gevestigd op in-vitrofertilisatie (ivf), oftewel reageerbuisbevruchting. Hierbij ondergaat de vrouw een hormoonbehandeling, waarna er een eicel ‘geoogst’ wordt, die in het lab wordt bevrucht met sperma van de partner of een spermadonor en wordt teruggeplaatst bij de moeder. Wat veel mensen niet weten, is dat ivf maar zelden een hogere kans op een zwangerschap geeft dan een gewone ‘poging’. Dat is alleen het geval wanneer de vrouw verstopte eileiders heeft, of wanneer de kwaliteit van het sperma van de vader laag is. “Maar dat is maar zelden het geval”, zegt gynaecoloog en hoogleraar verloskunde Fulco van der Veen. “In de meeste gevallen ligt het puur aan de kwaliteit van de eicellen. En die beïnvloedt ook het slagingspercentage van ivf.” Boven de 38 jaar is het slagingspercentage 7 tot 11 procent per cyclus. “Of de behandeling de kans misschien toch verhoogt, zijn we momenteel aan het onderzoeken in de ‘IVF 38+ studie’”, zegt Van der Veens collega, gynaecoloog Mariëtte Goddijn.
Wat de kans op een bevruchting wél verhoogt is eiceldonatie, waarbij een eicel van een jongere donor wordt ingebracht bij de moeder. Nadeel daarvan is dat het kind niet de genen van de moeder krijgt, en dat de kans op zwangerschapsvergiftiging toeneemt van 3 naar 12 procent. Dat is een afstotingsreactie van de moeder op het embryo, die meestal mild is maar zowel voor moeder als kind dodelijk kan aflopen. Wanneer je je eigen eicellen invriest, doneer je ze als het ware later aan jezelf. Vanaf het moment van invriezen verouderen je eicellen niet meer, maar het nadeel is dat je hooguit een stuk of twintig eicellen invriest. Er is geen garantie dat dat er genoeg zijn om (meerdere keren) zwanger te worden. En de procedure heeft nogal een prijskaartje: zo’n €10.000. Te betalen uit eigen zak. Dat prijskaartje, in combinatie met het vooruitzicht op de zware hormoonbehandeling en de beperkte meerwaarde, deed Zvezdana besluiten van het traject af te zien. Ze legde zich erbij neer dat ze geen moeder meer zou worden, tenzij er iets onverwachts zou gebeuren.”
Pleidooi voor jong beginnen
“Dat laatste was het geval. Op haar 35ste liep ze mij tegen het lijf. Ik had net een relatie beëindigd waar ik geen toekomst in zag, en al binnen een paar maanden bespraken we of ze, gezien haar leeftijd, kinderen wilde. Sneller dan bedoeld werd ze zwanger. De zwangerschap verliep voorspoedig, tot Zvezdana na 32 weken zwangerschap ons zoontje minder voelde schoppen – een teken van een verslechterde conditie. Ze werd ten onrechte meermalen gerustgesteld en twee weken later bleek Mikki in haar buik te zijn overleden.
Ook dit is een risico van zwanger worden op hogere leeftijd: de kans op babysterfte neemt toe van 0,9 procent bij een moeder van 30 jaar naar 1,4 procent bij 40 jaar of ouder. Doodgeboorte is vaak een gevolg van een slecht functionerende placenta, die onvoldoende voeding en zuurstof doorgeeft aan het ongeboren kind. Wie op latere leeftijd zwanger wordt heeft niet alleen hierop een hogere kans, maar ook op zwangerschapsdiabetes en complicaties tijdens de bevalling. Iemand die pas op latere leeftijd haar eerste kind krijgt heeft ook nog eens een hogere kans op borstkanker dan een jonge moeder, doordat borsten pas ‘uitrijpen’ tijdens de eerste zwangerschap en tot die tijd kwetsbaarder zijn voor het ontstaan van genetische foutjes. Wat de Amsterdamse gynaecologen betreft wordt dit soort informatie al op basisscholen verspreid. Ze hopen op een brede maatschappelijke verandering, waardoor het weer normaal wordt om eerder aan kinderen te beginnen. “Als we nu een moeder van 24 met een kinderwagen zien, denken we: wat moet die met een baby?” zegt Goddijn. “Dat is toch een gek wereldbeeld.” Een kleine kentering is al wel zichtbaar: in 2014 meldde het CBS dat van de vrouwen uit 1980 37 procent op haar dertigste moeder is, tegenover 30 procent van de vrouwen uit 1970.
Ons eigen verhaal heeft inmiddels een positieve wending gekregen. Een jaar na het overlijden van ons zoontje en nog een miskraam later, zijn we inmiddels weer in verwachting. Zo nu en dan is er blijdschap, maar pas als we hem of haar levend in onze handen hebben zullen we gerust zijn. Daarvoor zijn we ons inmiddels veel te bewust van wat er allemaal mis kan gaan.”
Ook zijn leeftijd telt
Ook oudere vaders dragen bij aan het risico op gezondheidsproblemen bij hun kind. Er hopen zich namelijk in de loop der jaren genetische foutjes op in de stamcellen die als basis dienen voor spermacellen. Een man die op zijn veertigste een kind verwekt, loopt een even grote kans op een zoon of dochter met schizofrenie als een moeder van veertig op een kind met Down: 2 procent. Die kans is twee keer zo hoog als bij een vader van dertig. Autisme-achtige aandoeningen komen bij 6 op de 10.000 kinderen van jonge vaders voor en bij 52 op de 10.000 kinderen verwekt door vaders boven de vijftig.
Het voordeel van wachten
Er zijn ook redenen om juist wél te wachten met zwanger worden. Stellen die eerst carrière hebben gemaakt en een redelijk stabiele financiële situatie hebben verworven, worden het gelukkigst van het krijgen van een kind. Wel zien oudere ouders na een moeilijk eerste kind vaker af van een tweede. Jonge ouders hebben meer tijd om over die fase heen te komen.
Lees ook: Deze vintage babynamen maken volgens ons weer een comeback
Bron: Marie Claire | Beeld: iStockphoto
