We zetten testosteron, het hormoon dat agressief en zelfzuchtig maakt, in de spotlight. Maar ís dat wel zo? In haar boek Testosteron Rex rekent hersenonderzoeker en feministe Cordelia Fine af met de mythes.
WAAR
Testosteron maakt mannen anders dan vrouwen
Mannen met veel testosteron zijn haantjes, dat idee is algemeen geaccepteerd. Dominant, meedogenloos en zelfzuchtig. Maar in haar boek laat Cordelia Fine zien dat het wel meevalt. De verschillen tussen mannen en vrouwen worden grotendeels bepaald door onze opvoeding en de verwachtingen die we hebben over gender. Mannen zijn meer op sex gericht dan vrouwen, omdat dat van hen verwacht wordt. En ze zijn minder goed in baby’s verzorgen omdat ze daar gewoon nauwelijks energie in steken. Toch is testosteron verantwoordelijk voor sommige verschillen. Het hormoon heeft invloed op de ontwikkeling van het brein. De geslachtshormonen zorgen ervoor dat we ons voort- planten en zetten aan tot paringsgedrag. Maar hoe dat gedrag zich uit, is bij elk individu en in elke cultuur anders – vergelijk het met wodka: die geeft elke cocktail een andere twist – vandaar dat het zo moeilijk is om universele man-vrouwverschillen te vinden.
NIET WAAR
Er bestaat een mannen-en een vrouwenbrein
Testosteron oefent al invloed uit op jongetjes wanneer ze nog in de baarmoeder zitten. Als de productie in de teelballen op gang komt, vermannelijkt het lichaam en de hersenen. Maar die vermannelijking verandert het brein niet zo sterk dat je kunt stellen dat mannenhersenen net zo verschillen van die van vrouwen als een penis van een vagina. Uit recent Israëlisch hersenscanonderzoek is gebleken dat mannen- en vrouwenhersenen gemiddeld wel verschillen, maar dat ieder individu beschikt over een mozaïek van typisch mannelijke en vrouwelijke kenmerken. Dat komt doordat niet iedere jongen in de baarmoeder aan evenveel testosteron wordt blootgesteld, en door allerlei andere hormonen, die niks met ons geslacht te maken hebben, die de vroege hersenontwikkeling beïnvloeden. Vrijwel niemand is 100% typisch mannelijk of vrouwelijk. Maar in de praktijk doen veel mannen en vrouwen wel hard hun best het cliché zo dicht mogelijk te benaderen, omdat ze vinden dat ze daaraan horen te voldoen. De meeste verschillen die je ziet zijn erin gesleten door de specifieke rollen die mannen en vrouwen zijn toebedeeld. Diep vanbinnen zijn de meesten van ons maar een beetje meer mannelijk of vrouwelijk.
NIET WAAR
Testosteron maakt agressief
Testosteron kan agressief maken. Dat doet het in elk geval bij ratten en verschillende andere diersoorten, en ook bij sommige mannen. Maar uit recent onderzoek blijkt dat dit alleen het geval is bij types die van zichzelf al impulsief en dominant zijn – mannen zoals Donald Trump. De meeste mannen kiezen andere strategieën dan spierballenvertoon en intimidatie om zich te laten gelden. Want wie slim is weet dat er veel betere methodes zijn om indruk te maken. Ook de omstandigheden spelen een rol: wanneer intimidatie zin heeft, zal een man onder invloed van een flinke dosis testosteron zich daar eerder toe laten verleiden. Maar werkt spierballenvertoon juist averechts – omdat het niet getolereerd wordt of omdat de potentiële geliefde er haar neus voor ophaalt – dan kiest de ambitieuze man een andere strategie. Een kwestie van goed africhten, die manfiguren.
WAAR
Omstandigheden beïnvloeden je testosteronniveau
De ene persoon maakt van nature wat meer testosteron aan dan de ander, maar daar komt bij dat het testosteronniveau binnen één persoon niet constant is. Testosteron is namelijk een hormoon dat reageert op omstandigheden. Iemand die op de proef wordt gesteld, bijvoorbeeld tijdens een sportwedstrijd, heeft hogere testosteronwaarden. Na een overwinning stijgt het level nog verder en na een verlies keldert het weer. Komt een vrijgezelle heteroman in de buurt van een aantrekkelijke vrouw, dan stijgt zijn testosteronniveau. Maar verwekt hij vervolgens een kind bij haar en gaat hij dat opvoeden, dan daalt het weer. En mannen en vrouwen die zich steeds moeten bewijzen, bijvoorbeeld in een leidinggevende positie, hebben als gevolg daarvan hogere testosteronwaarden dan bijvoorbeeld mannen die het allemaal wel prima vinden. Ambitie is soms dus het gevolg, maar soms ook de oorzaak van een hoger testosteronlevel.
NIET WAAR
Testosteron maakt crimineel
Testosteron hangt niet zo direct samen met agressie en geweld als vaak wordt gedacht. Maar uit verschillende studies blijkt wel dat criminelen gemiddeld genomen hogere testosteronwaarden hebben. Uit onderzoek in gevangenissen is bovendien gebleken dat gevangenen met een hoger testosteronniveau meer en ergere overtredingen van de regels begaan. En ze zijn ook vaker agressief. Maar dat betekent nog niet dat het testosteron de (enige) oorzaak is van hun criminele gedrag. Dat testosteron bij hen leidt tot agressie komt door hun verdere karakter en door de omgeving waar- in ze zich bevinden. Testosteron is dus absoluut geen goed excuus om voor een misdaadcarrière te gaan. Er is weleens voorgesteld om criminelen te castreren, zodat ze zich beter zouden gaan gedragen. Dat is niet alleen nogal een rigoureuze ingreep, het is ook veel te simpel gedacht. Agressie wordt minstens zozeer veroorzaakt door andere karakter- en omgevingsfactoren, dus het lijkt de moeite waard om daar eerst iets aan te veranderen.
NIET WAAR
Testosteron is niet van invloeden op vrouwen
Ook op vrouwenhersenen oefent testosteron invloed uit, het werkt alleen anders dan bij mannen. Vrouwen hebben tien keer minder testosteron in hun bloed dan mannen en het wordt in de hersenen omgezet in het hormoon oestradiol. Maar het effect is vergelijkbaar: hoe meer testosteron, hoe ambitieuzer. De ambities van vrouwen lagen vanwege maatschappelijke verwachtingen heel lang op andere vlakken: vrouwen moesten mooi en zorgzaam zijn, mannen dapper en belangrijk. Maar tegenwoordig wordt van vrouwen verwacht dat ze méér ambities hebben dan mannen: én mooi zijn, én carrière maken én een gezin managen (en ook nog hun vrienden en vriendinnen blijven zien én leuk op vakantie gaan én deel uitmaken van het maatschappelijk debat). Conclusie: vrouwen kunnen prima tegen mannen op in een competitieve omgeving, zolang de kansen en verwachtingen gelijk zijn. Daarin maakt testosteron geen verschil.
Lees ook: Dit anticonceptiemiddel heeft een slechte invloed op je stressniveau
Tekst: Jop De Vrieze | Beeld: Getty Images
