Een fijne werkplek is helaas niet voor iedereen weggelegd. De term ‘gaslighting’ hoor je steeds vaker – en dan met name binnen relaties met dierbaren. Maar ook binnen je werkrelaties kan deze nare tactiek voor een flinke domper op je dag zorgen. Experts Mary C. Lamia en Robin Stern hebben bij Stylist uitgelegd hoe je deze manipulatieve gewoonte herkent in je baas of bij je collega.
Gaslighting: wat is het?
Kleine recap, mocht je de term voor het eerst horen. Het woord ‘gaslighting’ is afkomstig uit een toneelstuk uit 1938 (!) met de naam Gas Light van Patrick Hamilton. In dit toneelstuk gaat een man heel ver in zijn subtiele psychologische manipulatie om zijn vrouw ervan te overtuigen dat zíj gek is. In feite heeft de man een moord gepleegd en is zijn aanpak een manier om verdenkingen te ontwijken. Zo is de term ‘gaslighting’ dus komen te refereren aan een vorm van manipulatie die ervoor zorgt dat je begint te twijfelen aan je hele perceptie van de wereld.
Onderzoek: deel Nederlandse mannen vindt loonkloof ‘logisch’
Een voorbeeld: stel dat je om 14.00 hebt afgesproken met een collega voor een zakelijke lunch, en zij komt pas om 14.30 aanzetten. Natuurlijk kan hier een goede reden voor zijn (‘ik stond in de file’ of ‘mijn band was lek’), en ook smoesjes kunnen in zo’n geval uitkomst bieden – een leugentje om bestwil.
Maar gaslighters kunnen dit ook aangrijpen als manier om je aan jezelf te doen twijfelen. “Ik weet zeker dat we om 14.30 hadden afgesproken”, kan je collega bijvoorbeeld zeggen. “Heb je weer eens last van je geheugen?” kan ze dan nog grappen. En misschien denk je dan: “Tja, ik ben wel vaker wat verstrooid, misschien heeft ze wel gelijk.” Zulke kleine opmerkingen zijn vaak onderdeel van een groter geheel, waarbij je langzaam maar zeker niet meer op je eigen ervaringen en herinneringen durft te vertrouwen.
Op het werk
“Gaslighting speelt vaak een rol op het werk waar er sprake is van competitieve situaties”, legt klinisch psychologe Mary C. Lamia uit aan Stylist. “Als er bijvoorbeeld iemand is die een streepje voor wil hebben, of iemand die hun zin of agenda door wil drijven binnen het bedrijf. Mocht je hen dan in de weg staan, dan helpt gaslighting hen om je uit beeld te drukken”, vertelt ze.
“Over het algemeen is de gaslighter in een relatie iemand die meer macht heeft”, vertelt auteur Robin Stern van het boek The Gaslight Effect. “In een hiërarchie, zoals op je werk, is er dus een erg vruchtbare voedingsbodem voor gaslighting”, deelt ze.
(H)Erkenning
Natuurlijk kunnen er op de werkvloer genoeg nare interacties plaatsvinden die niet direct voorbeelden zijn van gaslighting. “Als iemand je als pion rond probeert te duwen of te intimideren, dan is dat gewoon pesten. Maar gaslighting manipuleert jouw realiteit”, legt Stern uit. “Ik heb geschreven over warning signs om gaslighting te herkennen. Twijfel je continu aan jezelf in interacties? Vraag je jezelf af of je ’te’ bent – ’te vragend’, ’te zeurderig’? Voelt het vaak na een gesprek alsof je in de war bent en niet zeker op een rijtje kunt zetten wat er precies gebeurd is tijdens die interactie?” Wanneer je dit herkent in gesprekken met je baas of je collega’s, dan is het tijd om eens goed over deze relaties na te denken.
Stappenplan
Er zijn verschillende stappen die je kunt zetten om het de gaslighter moeilijker te maken diens manipulatie voort te zetten. Eén van de belangrijkste tips is om alles op te schrijven, legt Stern uit. “Ik moedig iedereen aan om alles op te schrijven. Gaslighting is namelijk zoveel duidelijker als je het geschreven ziet staan.” Ook helpt opschrijven om een duidelijk spoor van informatie bij te houden. Zo is het moeilijker voor de gaslighter om terug te komen op hun woord. Afspraken via de mail vastleggen helpt bijvoorbeeld een hoop. “Het helpt je te filteren welke informatie van de gaslighter wel en niet waar is”, vertelt Stern. “Praat bovendien met objectieve mensen die dingen kunnen zien die jij niet ziet. Iemand van buiten de relatie kan makkelijker zien of het gedrag wel of niet door de beugel kan.”
En ten slotte, legt Stern uit, is het belangrijk om duidelijk grenzen te trekken en de interacties te stoppen. “Als je continu over dezelfde informatie discussies voert, of je merkt dat je je eigen percepties heel erg moet verdedigen, stop dan met die power struggle. Je kunt bijvoorbeeld dingen zeggen als ‘Ik wil het hier best over hebben, maar…’, of ‘Zullen we dit gesprek even per mail doen?’. Zo maak je een einde aan die interactie.”
Bron: Stylist.co.uk, Melcrowe Counsellor | Beeld: iStock
