Boerka uit, jurkje aan.
Alleen gesluierd konden ze de straat nog op en uitgaan was er al helemaal niet meer bij. Tien maanden lang leefden Malinese vrouwen onder extremistisch islamitisch bewind. Nu halen ze opgelucht adem: de sharia is afgeschaft.
Code rood. Letterlijk. Als vrouwen in Timboektoe de rode jeep van Ahmed Mohamed Mossa, hoofd van de jihadistische zedenpolitie, zagen opdoemen, sloegen ze en masse op de vlucht. Vlug, weg, verstoppen. Anders werd je gestraft, alleen al om het feit dat je vrouw was. Vanaf april 2012, na de staatsgreep, regeerde ineens de sharia in Mali, een land dat ooit bekendstond als democratisch. Plotseling was het Noorden compleet in de greep van strenge islamitische wetten en Al-Qaida-gelieerde terreur. Militante moslimgroeperingen namen samen met Toeareg-onafhankelijkheidsstrijders de macht over en talibaniseerden een enorm gebied rond de steden Gao, Kidal en Timboektoe. Er werd een comité in het leven geroepen om toe te zien op eerzaam gedrag; alles wat onfatsoenlijk was, werd verboden. En dat was veel: van de ene op de andere dag leefden de 15 miljoen inwoners van Noord-Mali in een dictatuur. Het vertrouwde gezang van griotten, Malinese troubadours, was nergens meer te horen.
Boerka verplicht
De sharia is een trauma voor de hele bevolking, maar vrouwen leden er het meest onder. Djingarey Maiga is voorzitter van Femmes et Droits Humains, de Malinese organisatie voor vrouwenrechten: «Voor mannen veranderde er niet veel in het dagelijks leven. Vrouwen kregen de grootste klappen.» Melle C. weet er alles van. Zij werd gearresteerd omdat ze weigerde haar gezicht en handen te bedekken: «Ik was deeg aan het kneden bij een van de klei-ovens in de stad toen Mossa eraan kwam met zn jeep. Hij en zn handlanger stapten uit en begonnen te schreeuwen: Bedek je handen! Ga brood bakken met je handschoenen aan!» Vanwege haar uitdagende gedrag werd Melle meegenomen in de jeep. Onderweg stuitte Mossa op een vrouw die haar stoep stond te vegen. Die moest ook mee. Melle: «Omdat haar bezem heel kort was, moest ze bukken. Te provocerend, vond hij.» Ze werden meegenomen naar een bankgebouw dat was ingericht als gevangenis. Melle bracht de nacht door op een smerig matje in een cel, terwijl de cipiers haar sloegen en kleineerden. Om eruit te mogen, moest ze fatsoenlijke kleren aan; haar zoon leende haar een boerka en handschoenen en kwam haar halen.
Eindelijk weer dansen
Toen Franse soldaten samen met het Malinese leger in januari 2013 de jihadisten verdreven, werd de sharia opgeheven. Discotheken en kroegen gingen weer open. Maar Spindler benadrukt dat nog lang niet alles koek en ei is: «Zon 160.000 à 170.000 mensen zijn nog altijd op de vlucht, voor het grootste deel Toearegs en Arabieren. Zij durven niet naar huis, uit angst om voor verraders uitgemaakt te worden.»
Sinds vorig jaar is er een VN-missie actief om de veiligheid en stabiliteit in het land te herstellen. Ook Nederland neemt daaraan deel. Bovendien zijn er vredesonderhandelingen, maar de onrust blijft. Dagelijks wordt de hele regio nog opgeschrikt door bommen en aanslagen. Gewapende opstandelingen bezetten dorpen en Abou Ahamed, hoofd van de gevreesde islamitische politie, schijnt nog springlevend te zijn. Djingarey Maiga waarschuwt: «In het noorden van Mali zijn vrouwen niet veilig. Zij zijn het belangrijkste doelwit. Lang niet alle jihadisten zijn verdwenen: door te trouwen zijn ze in de plaatselijke bevolking opgegaan.» T., ook weer liever niet met haar volledige naam genoemd, ontsnapte ternauwernood aan een ontvoering door fundamentalisten. Ze sluit zich bij Maiga aan: «Er wordt weer gefeest, maar we zijn nog elke seconde bang.» In Timboektoe staan de vrouwen weer in hun winkels. Ze doen gewoon parfum op en durven weer te dansen en te flirten. In de woestijn zingen griotten opnieuw hun liederen. Maar voor hoe lang?
Het hele verhaal lees je in het aprilnummer van Marie Claire
