Seksueel getinte opmerkingen, intimiderende blikken of keiharde roddels. Grensoverschrijdend gedrag op het werk blijft een probleem, óók in tijden van thuiswerken. Wat moet er veranderen in onze arbeidscultuur en wat kun je zelf doen als het je overkomt?
Grensoverschrijdend
Een manager die met een knipoog suggereert dat je vast een wild weekend hebt gehad. Of een collega die appt dat hij jouw prachtige verschijning wel heel erg mist nu hij thuis moet werken. Maar ook: een leidinggevende die je continu negeert in een vergadering. Grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer komt drie jaar na #MeToo en twee jaar na het Tweede Kamerdebat daarover nog steeds voor, blijkt uit een peiling onder vierhonderd vrouwen van AM | Talent dat het maakt – hun missie: een werkvloer die gezonder, veiliger en kansrijker is voor jonge vrouwen.
Onderzoek
Maar liefst 75 procent van de respondenten geeft aan ervaring te hebben met seksueel getinte grappen of opmerkingen op de werkvloer en 62,2% met ongepaste vragen naar het privéleven. 51,4 procent heeft intimiderende blikken, gluren of het staren naar billen of borsten ondergaan, 43% heeft zich gekleineerd gevoeld en 36,8% heeft zelfs ongewenste aanrakingen meegemaakt.
Daarna volgen discriminatie op basis van geslacht (33,5%), opzettelijk genegeerd worden in gesprekken (33%), buitensluiten (29,5%), ongepaste vragen via mail of telefoon (29,2%) en bespotten (25,7%). En van de vrouwen die ermee te maken hebben gehad, bleek 70,9% niet zeker te weten waar zij terechtkunnen als hen dit overkomt. En dat is precies de reden dat oprichter van AM | Talent dat het maakt Lotte Rensen het onderzoek begon: ze kreeg regelmatig vragen of zij dit soms wist.
Rensen: "We besloten een peiling te doen om te kijken of dit breder leefde onder onze achterban. Waar veel vrouwen dachten aan Harvey Weinstein-achtige praktijken, kwamen ze er tijdens het invullen van de vragen achter dat volgens de Arbowet veel meer zaken vallen onder grensoverschrijdend gedrag."
Waar ligt de grens?
Dat neemt niet weg dat ’t lastig kan zijn om te bepalen waar de grens naar overschrijdend precies ligt. Waar de een ergens geen kwaad in ziet, gaat het voor een ander veel te ver. Neem het voorbeeld van de – in dit geval mannelijke – manager die vraagt of je een wilde nacht hebt gehad. De een zal denken: hij denkt vast terug aan zijn eigen wilde stapavonden, grappig toch! Bij een ander gaan de alarmbellen af: wat heeft die man in vredesnaam te maken met mijn weekend en wat bedoelt-ie precies met ‘wild’? Terwijl een vriend verontwaardigd vertelde dat er door zijn collega’s elke maandagochtend naar zijn spannende stapverhalen wordt gevraagd, vond ik het juist onwijs grappig dat een collega tijdens een online borrel en plein public vertelde hoe blij ze in tijden van social distancing was met ‘de Ferrari onder de vibrators’ (de Womanizer, mocht je het je afvragen). Al kan ik me niet voorstellen dat zo’n opmerking goed zou vallen in de corporate wereld.
Locker room talk
Ook Rensen ziet dat het soms lastig is om aan te geven wat grensoverschrijdend is: "Het gaat over persoonlijke grenzen en die liggen voor iedereen anders. Soms is dat heel subtiel en dan denk je: voelde ik dit nou écht? Een andere keer is gedrag heel expliciet en gaat het overduidelijk te ver, dan roept het ook bij eventuele omstanders vaak een fysieke reactie op. Zo vertelde een vrouw dat de directeur opmerkingen maakte over de borsten van haar collega. Toen ze daar vervolgens iets van zei, kreeg zij een sneer dat ze vast jaloers was. Dit hoort overduidelijk niet thuis op de werkvloer. Je staat niet met elkaar in de kroeg, je bent daar als professionals om een bepaalde taak te doen, dat is hoe je elkaar hoort te benaderen. ‘Het is gewoon locker room talk’ wordt vaak als excuus gebruikt voor hoe mannen onderling over vrouwelijke collega’s praten, maar dat hoort al helemaal niet thuis in de bedrijfskantine. Als je vrouwen zo gaat objectiveren, worden ze ook niet gezien als gelijke op de werkvloer. Aan mensen die lhbti zijn, worden overigens nóg vaker vragen over hun relaties, dating en seksleven gesteld (de vriend hierboven die elke maandagochtend naar zijn stapavonturen wordt gevraagd, is inderdaad homoseksueel, red.). Hoe dan ook moeten we het gesprek op gang brengen: waar liggen die grenzen?" En dat kan nog vrij lastig zijn.
De werkgever doet niks
Wat kun je doen als een werkgever in gebreke blijft? Rensen: "Bedrijven proberen het nog te vaak onder het vloerkleed te vegen. Maar als je een burn-out krijgt vanwege grensoverschrijdend gedrag en arbeidsongeschikt raakt, kan er via een rechtszaak een sanctie worden opgelegd aan het bedrijf. Documenteer dus alles, ook als je twijfelt of iets wel of niet grensoverschrijdend is. Want ook al begint het soms redelijk onschuldig, het is zelden een op zichzelf staande actie."
Voorkomen dát het gebeurt is natuurlijk nog beter. Rensen: "Er moet veel meer aandacht voor preventie komen. Daarom hebben we ons rapport ook bij het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aangeboden. Wij zouden graag zien dat het ministerie een campagne start die gericht is op bewustwording bij werkgevers, want het is hun verantwoordelijkheid om een veilige omgeving te creëren. Daarnaast is er een publiekscampagne nodig: wat is grensoverschrijdend gedrag en hoe kun je als omstander ingrijpen op het moment dat het gebeurt? In 60% van de gevallen is er een omstander bij, maar slechts 15% komt op voor het slachtoffer – dat kan beter. Het ministerie reageerde goed op ons rapport, maar dat tweede gesprek moet nog komen. Door corona schuift veel naar de achtergrond."
Probleem door corona opgelost? Think again...
Over corona gesproken… We werken veelvuldig thuis, probleem opgelost toch? Nou, nee dus, zegt Rensen: "Uit ons onderzoek blijkt dat 30% van het grensoverschrijdend gedrag via mail, telefoon en WhatsApp plaatsvindt. Zo belde een leidinggevende mij een keer op weg naar kantoor op en vroeg wat ik aanhad. Dat voelde heel erg intimiderend. En een vrouw vertelde dat een collega haar midden in de nacht appte: ‘wanneer gaan we neuken?’ Ze heeft daar direct melding van gemaakt, maar hij kwam ermee weg door te zeggen dat het appje niet voor haar bedoeld was. Zij moest verder met hem samenwerken, terwijl ze doodsbang voor ’m was. Daarnaast merk je dat de signalerende rol van een leidinggevende door het thuiswerken is weggevallen. En vergis je niet: de impact is enorm. 73,9% geeft aan blijvend effect te ervaren van het grensoverschrijdend gedrag. Sommige vrouwen komen niet meer uit hun burn-out en anderen hebben PTSS ontwikkeld." "Ik moest echt mijn computer aan de kant schuiven toen ik al die verhalen las. Een vrouw overweegt zelfs haar borsten te verkleinen omdat iedereen daar altijd naar kijkt! Ook alle voorbeelden van machtsmisbruik zijn misselijkmakend. Ik kan me de wanhoop van deze vrouwen voorstellen. Ik hoop dat we gaan kijken naar de mens achter de professional en wat die op de werkvloer soms meemaakt."
Het hele artikel lezen? Dat kan in het maart/april 2021 nummer van Marie Claire, die je HIER kunt bestellen.
- Mariska Vermeulen
- iStock