In vertrouwen: 'Hij probeerde zich machtig te voelen ten koste van mij'

Bregje (33) was slachtoffer van gaslighting, oftewel emotionele manipulatie. Maandenlang verdraait haar partner Jos de waarheid, waardoor ze denkt dat ze compleet gek aan het worden is. Omdat hij heel subtiel te werk gaat,

is hij bijna niet op leugens te betrappen.

Tot over de oren verliefd

"Eind 2018 kreeg ik een relatie met Jos. Dat eerste jaar met hem was een groot feest. Ik was zo onder de indruk van de charismatische man die ik opeens mijn partner mocht noemen, dat ik alles door een roze bril zag en het op andere gebieden in mijn leven een beetje liet afweten. Ik sprak bijvoorbeeld minder af met vriendinnen en zette mijn carrièredrive op een lager pitje, onder andere door niet langer uit te kijken naar een betere functie binnen de organisatie waar ik voor werk. Ik vond het wel even best zo. Zo had ik tenminste alle tijd en energie voor Jos en onze romantische uitjes samen.

Het verliefd-zijn nam me helemaal in beslag. Na een jaar veerde ik weer terug naar standje normaal en ik pakte mijn eigen dingen weer wat vaker op. Ik solliciteerde op een supergave baan en kreeg vrijwel meteen te horen dat ze mij graag wilden hebben. Er werd me een inwerkweek in het buitenland in het vooruitzicht gesteld. Ik was euforisch. Jos deelde mijn enthousiasme allerminst. Hij vond het maar niks dat ik me nu opeens met andere zaken bezighield dan met hem. Achteraf denk ik dat hij het vooral irritant vond dat ik niet meer elke minuut van de dag met hem bezig was en hem niet meer zo adoreerde als in het begin. Hij verloor grip, en dat zinde hem niet.

Een andere kant

Ik besloot Jos mee te nemen naar feestjes om hem kennis te laten maken met al mijn vrienden. Hij moest vooral niet het idee krijgen dat hij niet (meer) in mijn leven paste. Op dat soort afspraakjes was hij heel charmant en attent, vond ik. Hij nam flessen wijn, champagne of bloemen mee als we ergens waren uitgenodigd en was erg belangstellend naar iedereen. Maar op een dag vertelde mijn beste vriendin mij dat ze het gedrag van Jos nogal opmerkelijk vond. In haar ogen draaide Jos elk gesprek zo dat de volle aandacht altijd weer naar hem toeging en hij dus altijd in het middelpunt stond. Volgens haar deed hij dat heel geraffineerd. Je had er bijna geen erg in. Pas als je hem doorzag, had je het door. Ik wist niet goed wat ik ervan moest denken en probeerde haar bevindingen naast me neer te leggen, wat overigens niet zo goed lukte.

Ik ervaarde ook vaak een soort verwarring bij hem die ik niet helemaal kon plaatsen. In de maanden die volgden vielen mij ook kanten aan hem op die ik erg opmerkelijk vond. Zo kon Jos over kleine zaken heel opschepperig doen. Hij beweerde herhaaldelijk dat veel collega’s in hem een vertrouwenspersoon zagen. Aanvankelijk dacht ik dat het hem erom ging dat hij dat fijn voor desbetreffende collega’s vond; dat zij hun hart bij hem konden luchten. Maar daar ging het helemaal niet om. Het ging om hém, hij klopte zich gewoon op de borst over zoiets onbenulligs. Of zag ik dat verkeerd?

Ook kwamen er vrienden naar me toe om te zeggen hoe bijzonder ze het vonden dat Jos een dag in de week mantelzorger was. In werkelijkheid werkte hij één dag per week thuis, bij zijn ouders aan de keukentafel. Zijn moeder kan dan haar dingetjes doen, terwijl hij wat op zijn vader let die dementerend is en halve dagen op bed ligt. Ik zeg niet dat dit niks is, maar ik snapte ook weer niet waarom hij op elk feestje wel even terloops liet vallen wat hij zoal doet ‘voor de wereld’. Beetje een rare manier van naar complimentjes vissen. Als ik ernaar vroeg, zei hij dat hij juist helemaal niet zijn best deed om in een goed daglicht te staan. Het zorgen voor zijn ouders was niet meer dan normaal en stelde ook niet al te veel voor, volgens hem. Hij begreep niet waarom ik hier over begon en draaide verveeld zijn rug naar me toe.

Alles leek een mindgame

In maart 2019 sloeg het noodlot toe. Ik kreeg een ongeluk met mijn paard, met een hersenschudding, twee verschoven nekwervels en gekneusde ribben als gevolg. Pas na twee weken in het ziekenhuis kon ik naar huis. Ik vroeg mijn moeder of ik bij haar in huis mocht revalideren. Maar dat bleek niet nodig, want Jos had het namelijk allemaal al geregeld. Een bed in de woonkamer, een koelkast vol boodschappen en voor het gemak was hij zelf ook maar bij me ingetrokken, voor zolang nodig. Ik was niet in de positie om er iets tegenin te brengen en was dankbaar dat hij voor me wilde zorgen.

Hij deed echt alles voor me. Hij kookte, gaf me te drinken, liet me op tijd slapen en toen het wat beter ging, regelde hij dat er niet te veel bezoek per keer langskwam. Ik zei weleens gekscherend dat hij mijn kraamverpleegster was. Ineens was Jos best een lot uit de loterij. Ik krabbelde op, maar mijn geheugen bleef wat achter. De artsen zeiden dat het door de klap kwam en dat ik me er geen zorgen over moest maken. Zelf vond ik het wel heel vervelend want in mijn hoofd was ik best helder en toch vergat ik dingen. Dan wist ik bijvoorbeeld vrijwel zeker dat ik mijn sleutels in de la had gelegd, maar zaten ze ineens toch in mijn tas. Of nog erger: dan herinnerde Jos me eraan dat ik bepaalde dingen had gezegd of zelfs afspraken had gemaakt, terwijl ikzelf daar helemaal niks meer van af wist.

Na verloop van tijd begon Jos te klagen dat ik na het ongeluk eigenlijk niet meer de oude was geworden, situaties steeds verkeerd inschatte en overmatig emotioneel was. Ik moest blij zijn, vond hij zelf, dat hij ondanks dat bij mij bleef en zo goed voor me zorgde. Die woorden kwamen keihard bij me binnen en ik begon enorm aan mezelf te twijfelen. Kon ik wel weer gaan werken als ik zo labiel bleek?

Zodra ik met hem wilde praten over wat zijn beweringen met me deden, wuifde Jos alles weg. Zo had hij het niet gezegd, zo had ik het geïnterpreteerd. Dat was wat anders! Van een zelfverzekerde vrouw die controle heeft over haar leven en haar mannetje staat, veranderde ik door zijn woorden en blikken in een onzeker iemand. Bang om Jos teleur te stellen of te verliezen deed ik extra mijn best scherp te zijn op alles wat ik zei en deed, en toch wist Jos het altijd zo te draaien dat hij gelijk had en ik spoken zag. Ook als we een meningsverschil hadden, reageerde hij zo. Achteraf gezien was dit zijn manier om mij nog meer aan het twijfelen te brengen. Je wilt niet weten hoe vaak ik gedacht heb dat ik gillend gek aan het worden was. Waarom voelde alles als een mindgame?

Dieptepunt

Het absolute dieptepunt bereikte ik toen ik samen met hem op een terras zat en hij openlijk met andere vrouwen aan het flirten was, terwijl hij wist hoe onzeker ik was. Zonder blikken of blozen zocht hij oogcontact met dames die langs kwamen lopen of naast ons zaten. Soms zag ik hem zelfs verlekkerd naar een stel jonge meiden kijken. Zijn blik bleef veel langer dan normaal op hun billen rusten. Ik kon wel door de grond zakken. Wat respectloos! Was hij helemaal gek geworden, of was er echt iets mis met mijn manier van waarnemen? Ik wist dat hij het flirten zou ontkennen als ik hem ermee zou confronteren en deed net alsof ik niks doorhad. Ik had er ook echt geen energie voor, zo verdrietig voelde ik me.

Eenmaal terug in de auto op weg naar huis, kreeg ik de ingeving om hem te testen. Ik legde mijn hand op de zijne en zei met een heel lief stemmetje dat ik het zo’n fijne avond had gevonden, zo samen. Ik merkte aan zijn gedrag dat hij in verwarring raakte door mijn reactie. Hij had op een woordenwisseling gerekend of op tranen. Dat ik zo kalm bleef, had hij niet zien aankomen. Op dat moment doorzag ik hem. Hij deed het erom! Hij wilde me gewoon een klotegevoel geven. Dat was hem ook gelukt, maar ik had me deze keer niet laten kennen.

Pure vechtlust

Uiteindelijk ben ik naar mijn beste vriendin gegaan en heb haar verteld hoe de vork in de steel zat. Dat Jos de waarheid steeds verdraaide, alles manipuleerde en er een sport van maakte mij het gevoel te geven dat ik waardeloos ben en niks voorstel zonder hem. Ze klapte haar laptop open en liet mij alles over gaslighting lezen. Het ging gewoon over Jos! Dat verdraaien van dingen, alles altijd beter weten, mij op alle mogelijke manieren een laag zelfbeeld proberen te geven. Waarom in hemelsnaam zag ik nu pas dat ik samenleefde met een parasiet!

Tot mijn verbijstering bleek Jos een paar weken daarvoor achter mijn rug om bij mijn beste vriendinnen langs te zijn geweest om te vertellen hoe erg ik in de war was en dat hij het bijna niet meer trok om voor mij te zorgen! Ik werd zo boos dat ik stante pede besloot me niet langer te kakken te laten zetten door zo’n fantast. Het besef dat ik hem doorzag en geen slachtoffer meer was, maakte me enorm sterk. Voor het eerst sinds lange tijd voelde ik pure vechtlust.

Die maandag ging Jos nietsvermoedend naar zijn werk. Diezelfde ochtend nog heb ik nieuwe sloten in mijn deuren laten plaatsen. Daarna heb ik mijn werk gebeld om te zeggen dat ik weer aan de slag zou gaan en heb ik alle spullen van Jos in m’n auto gegooid en bij hem thuis onder een afdak neergezet. Natuurlijk kwam hij verhaal halen en kreeg ik naar mijn kop geslingerd dat ik gek was en in een inrichting thuishoorde. Ik ben er niet eens aan begonnen hem uit te leggen waarom ik onze relatie op deze manier verbrak. Dat zou verspilde energie geweest zijn. Soms vraag ik me zelfs af of hij überhaupt wist waar hij mee bezig was. Er nog van wakker liggen heeft ook geen zin. Waarschijnlijk heeft hij met al z’n charmes inmiddels allang weer een volgend slachtoffer aan de haak geslagen. Wat ik iedereen kan adviseren is: luister naar je gevoel. Ik heb zo’n tijd met hem samengeleefd omdat ik maar niet helder kreeg wat er nou precies niet klopte aan hem. Maar bij nader inzien vertelde mijn onderbuikgevoel me allang dat er iets helemaal niet goed zat."

Dit artikel verscheen eerder in het januari/februari nummer in 2023 van Marie Claire. 

Tekst: Natasja Bijl | Beeld: Joice Kelly (Unsplash)